Evet, akıllı telefonlar bizi dinliyor. Bu bir paranoya değil !

Son günlerde akıllı telefonların, cebimizde kullanmadığımız zamanlarda, kendi aramızda konuştuğumuz sesleri dinlediğini ve konuşulan konuya uygun olarak internet reklamlarını önümüze düşürdüğünü bildiren bir metin elden ele dolaşıyormuş. Bugün bir arkadaşım, Nesibe Polat, whatsapp’dan gönderdi ve bunun teknolojik olarak gerçek olup olmadığını soruyor. Hem arkadaşıma yanıt vereyim hem de bloğum adal+ için ilk teknoloji makalesini yazmış olayım diyerek işe koyuldum.

Gerçekten birkaç yıldır bu konu bir siber alem efsanesi olarak cepten-cebe dolaşıp duruyor. Birçok kişinin de bu konuda anlatacağı çokça hikayesi var anlaşılan. Buyurun ilk hikâye:

“Bir arkadaşım ve ben bir barda oturuyorduk, iPhone’lar ceplerimizde. Japonya’daki son gezi planlarımızı ve nasıl geri dönmek istediğimizi tartışıyorduk. Ertesi gün, ikimiz de Facebook’ta Tokyo’ya ucuz dönüş uçuşları hakkında pop-up reklamları aldık.”

ABD’de Springfield’den Nate şöyle aktarıyor:

“Nişanlım ve ben, nişanlandığımız günden bir gün sonra, henüz durumu kimseye söylemeden önce, düğün reklamları görmeye başladık.”  

Avustralya’dan Melissa’nın hikayesi ise şöyle:

“Evinde güvenlik kameraları kuran bir arkadaşı ziyaret ettim.”

“İnterneti hiçbir zaman ev güvenliğiyle uzaktan bağlantılı bir şeye bakmak için kullanmadım, ancak kameraların nasıl kurulduğunu tartıştıktan bir saat sonra, ev güvenlik kameraları için bir Facebook reklamım vardı.” 

“Bu arada, telefonum sürekli cebimdeydi.” 

İnternette bu ve buna benzer tonlarca hikâye var. Belki sizin de benzer hikayeleriniz vardır. Bütün bu hayret verici ve bir o kadar da ürkütücü hikayeler bir tesadüf olabilir mi? Acaba bunlar bir paranoya mı? Yoksa akıllı telefonlarımız bizleri gerçekten dinliyor olabilir mi?

Akıllı telefonumuzu kullanmadığınız zamanlarda, aslında sürekli olarak dinleme yapıyor. Bu sayede, “hey Siri” veya “okay Google” dediğinizde telefonunuz uyanıyor ve sesli komutunuzu beklemeye başlıyor. Bu durum aslında siz belirli bir sözcüğü söyleyince telefonun uyanacağı, bir çeşit “sözel alarm” gibidir. Bu uyanmanın sağlanabilmesi için, kaydedilen dinleme verileri sizin kendi telefonunuzda saklanır ve işlenir. Yani başka bir sisteme gönderilmez. Ancak telefonunuzda bulunan herhangi bir üçüncü taraf uygulaması (örneğin Facebook gibi) “işlenmemiş” bu verilere erişebilir. Ve bu verileri kullanıp kullanmadıkları ise gerçekten o uygulamalara bağlıdır. 

Facebook veya Instagram gibi uygulamaların binlerce sözcük alarmına sahip olabileceği söyleniyor. Bir arkadaşınızın yeni bir “kot pantolon” almak istediğini söylediği sıradan bir konuşma bile, sistemi etkinleştirmek için yeterli olabilir. Her ne kadar, “olabilir” demiş olsak bile, aslında bu durum teknolojik olarak mümkündür. Ancak FaceBook bu verileri kullandığını şiddetle reddediyor. 

Evet, akıllı telefonlarımız bizi sürekli dinliyor ve telefonlarımızın etrafında söylediğimiz her şey potansiyel olarak bize karşı kullanılabilir. Evet bu teknolojik olarak mümkün! 

Maalesef durum bu. Hatta cep telefonlarınızı gizli dinleme cihazı olarak bile kullanabilirsiniz. Android  ve iPhone için değişik uygulamalar mevcut. Dinleme cihazı olarak kullanmak istediğiniz telefona, öncelikle bu uygulamalardan birisini yüklüyorsunuz ve gerekli ayarları yapıyorsunuz. Ardından bu telefonu dinlemek istediğiniz ortama bırakıyorsunuz. Başka bir telefondan, dinleme cihazı olarak kullanacağınız telefonu arıyorsunuz ve konuşulanları hem dinliyor ve hem de dilerseniz kaydedebiliyorsunuz.

İkinci bir yöntem ise Apple’ın poüler ürünü AirPods kablosuz kulaklıklar kullanılarak yapılıyor. Apple AirPods canlı dinleme (live listening) özelliği ile, telefonunuzun mikrofonundan duyduğu sesleri canlı olarak kulaklığınıza iletiyor. Bunun için AirPods kulaklık ile eşleştirilmiş iPhone telefonunuzu dinleme yapmak istediğiniz odaya bırakıyorsunuz ve yan odadaki konuşmaları normal bir insan kulağının duyamayacağı hassasiyette ve berrak bir şekilde dinleyebiliyorsunuz. (İlk yöntemi denemedim ama, bu yöntemi denedim ve oldukça başarılıydı.) 

Bu anlattıklarım, özel uygulamalarla yapılan ortam dinlemesi yöntemleridir. Bunları anlatmaktaki amacım, akıllı telefonlarla ortam dinlemesinin teknolojik olarak mümkün olabildiğini göstermekti. Bu yazının konusu ise; telefon üreticileri veya mobil uygulama geliştiricileri tarafından haber verilmeden yaygın bir dinleme yapılması ve verilerin işlenerek başka amaçlarla kullanılıp kullanılmadığı. Buna iki sebepten ötürü çok ihtimal vermiyorum: 

Birincisi, iletişimde habersiz dinleme çok büyük bir suç ve üreticiler bu tür yasal olmayan dinlemeler yaparak çok büyük risk almış olurlar. Hem telefon üreticilerinin ve hem de büyük sosyal medya uygulamalarının bunu göze alabileceklerini sanmıyorum. 

İkincisi ise, ses verisi metin verisine göre daha büyük boyutludur ve işlenmesi de görece olarak zordur. Yani, ses verisinin içinde söylendiği gibi yüzlerce/binlerce alarm sözcüğünün işlenmesi için çok büyük işlemci gücü ve enerji gerekir. Öte yandan, pil mobil telefonlarının en kıt ve değerli kaynaklarından birisidir. Bu nedenle, mobil donanım ve yazılım üreticileri enerjiyi, yani pili, idareli kullanmak durumundadırlar. Ayrıca, donanım üreticileri arasındaki pili daha etkin kullanma yarışı da oldukça çetindir. Bu nedenlerle geniş kapsamlı yaygın bir dinlemenin mümkün olamayacağını düşünüyorum. 

Sözün özü, eğer çok hassas bilgilerle gizli işler çeviren casus kılıklı birisi değilseniz veya bu tür hassas bilgilerle bir işininiz yoksa, bizim gibi sıradan insanlar için “şimdilik” korkmamızı gereken bir şey olmadığını düşünüyorum.

Ama yine de ne olmaz, ne olmaz! Tedbiri elden bırakmamak lazım.